Świętokrzyskie szlaki turystyczne

Szlak jest przedłużeniem Głównego Szlaku Świętokrzyskiego im. Edmunda Masslaskiego i łączy Pasmo Jeleniowskie z północno-południową częścią województwa świętokrzyskiego.

Trasa przebiega malowniczym otwartym terenem i odznacza się dużymi walorami przyrodniczymi i kulturowymi.

Z Gołoszyc, które stanowią węzeł innych szlaków turystycznych, czerwonego do Kuźniak oraz niebieskiego do Dwikóz, trasa wiedzie w otoczeniu malowniczej doliny rzeki Koprzywianki  głównie lokalnymi drogami o niewielkim natężeniu ruchu samochodowego. Pomiędzy Gołoszycami a drogą wojewódzką nr 757 roztaczają się rozległe widoki na Pasmo Jeleniowskie i Święty Krzyż.

Największą atrakcją tego odcinka szlaku jest zamek „Krzyżtopór” w Ujeździe zbudowany wg projektu Wawrzyńca Senesa w I poł. XVII w. Zamek otoczony ze wszystkich stron fortyfikacjami bastionowymi uchodził – do czasu wybudowania Wersalu – za największą budowlę pałacową w Europie. Według podań, strop w głównej sali jadanej wykonany był ze szkła i wypełniony wodą, w której pływały egzotyczne ryby.

Odcinek szlaku z Klimontowa do Koprzywnicy przebiega wyżyną poprzecinaną licznymi wąwozami lessowymi i dolinami. Dobre warunki klimatyczne powodują, że w krajobrazie dominują pola uprawne i sady owocowe, z których znana jest Ziemia Sandomierska. Odcinek szlaku szczególnie atrakcyjnie prezentuje się w okresie kwitnienia drzew. Okolica pokrywa się wówczas kobiercem różnobarwnych kwiatów. Pod drodze można podziwiać liczne zabytki dziedzictwa materialnego regionu.

W Klimontowie już z oddali uwagę zwraca oryginalna bryła kościoła parafialnego. To kolegiata pw. św. Józefa, wzorowana na kościołach rzymskich, wzniesiona w XVII w. na planie elipsy wg projektu włoskiego architekta Wawrzyńca Senesa. Fundatorem kościoła był Krzysztof Ossoliński zleceniodawca budowy Zamku Krzyżtopór w Ujeździe.

Na wzgórzu w północnej części Klimontowa znajduje się kościół i klasztor dominikanów, wzniesiony przez Jana Zbigniewa Ossolińskiego. Budowla jest drugim obok kościoła świętego Józefa skarbem sakralnej architektury w mieście i regionie. Została wzniesiona w pierwszej połowie XVII w. przez znakomitych mistrzów pochodzenia włoskiego: Kacpra i Sebastiana Fodygów. Nosi liczne cechy stylu renesansowego.

Podążając szlakiem w odległości ok. 6 km od Klimontowa szlak przechodzi pod ruinami późnorenesansowego zamku w Ossolinie zbudowanego w 1633 r. przez wojewodę sandomierskiego Jerzego Ossolińskiego.

W Koprzywnicy znajduje się klasztor cystersów, którego początki sięgają końca XII w., a do dziś zachowały się, m.in. kościół oraz skrzydło klasztoru z kapitularzem.

Za Koprzywnicą szlak zmienia zupełnie swój charakter. Na odcinkach Koprzywnica – Sandomierz i Annopol – Dwikozy szlak został poprowadzony wałami przeciwpowodziowymi wzdłuż Wisły. Wędrówka szlakiem pozwala zapoznać się z walorami  przyrodniczymi terenów położonych wzdłuż koryta rzeki i zrozumieć dlaczego Wisła uchodzi z najdzikszą rzekę w Polsce. W tym kontekście szczególnie okazale prezentuje się rezerwat „Wisła pod Zawichostem” utworzony dla zachowania stanowisk lęgowych, miejsce żerowania oraz odpoczynku podczas wędrówek rzadkich i charakterystycznych dla doliny Wisły gatunków ptaków. W korycie rzeki, szczególnie przy niższych stanach wód, pojawiają się piaszczyste wyspy i odsypy, stanowiące siedliska i miejsca odpoczynku wielu innych gatunków ptaków wodno-błotnych.

Nazwa rezerwatu związana jest z położonym na szczycie wiślańskiej skarpy Zawichostem, na terenie którego zachował się wczesnogotycki kościół św. Jana Chrzciciela z I poł. XIII w. Mimo, że świątynia była wielokrotnie niszczona i palona w prezbiterium zachowało się oryginalne sklepienie krzyżowo-żebrowe z XIII w.

Prawdziwą perłą na szlaku jest jednak Królewskie Miasto Sandomierz. Gród nad Wisłą swoją sławę w ostatnich latach zawdzięcza serialowi „Ojciec Mateusz”, którego akcja dzieje się w mieście. Sandomierz to jednak przede wszystkim historyczne miasto (pierwsze wzmianki o mieście pojawiły się już w XII w. w Kronice Galla Anonima), które skrywa liczne wspaniałe zabytki kultury materialnej

Kościół św. Jakuba uchodzi za jeden z najstarszych wybudowanych z cegły kościołów w Polsce.

W bazylice katedralnej Narodzenia NMP wzniesionej przez króla Kazimierza Wielkiego w II poł. XIV w. zachowały się jedne z czterech tego typu w Polsce freski bizantyjsko-ruskie, które zostały ufundowane przez Władysława Jagiełłę.

Średniowieczny rynek otoczony został 30 zabytkowymi kamienicami, nad którymi góruje XIV-wieczny ratusz.

Collegium Gostomianum to jedna z najstarszych szkół średnich w Polsce, która ufundowana został już na początku XVII w.

Dom Długosza to gotycki budynek powstały z fundacji Jana Długosza, gdzie obecnie można podziwiać cenne dzieła sztuki kościelnej.

Sandomierz znany jest również z atrakcji przyrodniczych, tj. malowniczych wąwozów lessowych. Do najwspanialszych należy "Wąwóz Królowej Jadwigi" oraz „Wąwóz Piszczele”.

Widoczne z oddali góry zwane Pieprzowymi powstały 500 mln lat temu, a część górotworu objęta została ochroną jako rezerwat przyrody. Występujące tu skały swym kolorem i wyglądem przypominają ziarna pieprzu, a otoczenie rezerwatu przywodzi na myśl księżycowe krajobrazy, porośnięte roślinnością stepową i kserotermiczną z największymi skupiskami dziko rosnących gatunków róż w Polsce.

Szlak kończy się na rynku w Annopolu obok przystanku PKS – już po stronie województwa lubelskiego.

Szlak rozpoczyna się w Gołoszycach przy drodze krajowej nr 74. Z uwagi na fakt, że jest on przedłużeniem Głównego Szlaku Świętokrzyskiego im. Edmunda Massalskiego, brakuje oznaczenia początku/końca szlaku. Trasa kończy się w Annopolu w województwie lubelskim na rynku obok przystanku PKS. Miejsce to jest oznaczone zgodnie z Instrukcją znakowania szlaków turystycznych PTTK, tj. białą kropką z kółkiem, którego barwa odpowiada kolorowi szlaku (czerwony). Granica pomiędzy województwem świętokrzyskim i lubelskim przebiega na moście na Wiśle i dopiero tu można spotkać pierwsze znaki szlaku prowadzące w kierunku Sandomierza.

Kilometraż wg. ważniejszych miejscowości i punktów na szlaku    

Gołoszyce – Zamek Krzyżtopór w Ujeździe 11,5 km – Konary: pomnik bitwy pod Konarami 19,8 km – Kolegiata w Klimontowie 26 km – Ruiny zamku w Ossolinie  32,5 km – Chobrzany 41,5 km – Dawne opactwo cystersów w Koprzywnicy 47,2 km – Kościół w Skotnikach 53 km – Stare Miasto w Sandomierzu 66,2 km – Rezerwat „Góry Pieprzowe” 69,2 km – Dwikozy 76,7 km – Klasztor franciszkański w Zawichoście 93,1 km – Most na Wiśle pod Annopolem 102 km (granica z województwem lubelskim) - Annopol 105 km

Zarządca szlaku

Oddział PTTK im. Aleksandra Patkowskiego w Sandomierzu
tel. 509 554 218
e-mail: marzena.m@pttk-sandomierz.pl
www.pttk-sandomierz.pl

Stan oznakowania

Dobre*.

Zdarzają się jednak nieoznakowane skrzyżowania. Nowe znaki szlaku mieszają się bardzo często ze starym  oznakowaniem, które powinno zostać albo usunięte, albo odnowione.

W Gołoszycach brak jest oznaczenia początku/końca szlaku zgodnie z Instrukcją znakowania szlaków turystycznych PTTK, tj. białą kropką z kółkiem, którego barwa odpowiada kolorowi szlaku (czerwony).

Granica pomiędzy województwem świętokrzyskim i lubelskim przebiega na moście na Wiśle i dopiero tu można spotkać pierwsze znaki szlaku prowadzące w kierunku Sandomierza.

Odcinek szlaku pomiędzy mostem na Wiśle w Annopolu a Zawichostem biegnie wałem przeciwpowodziowym. Z uwagi na ograniczoną możliwość umieszczenia oznakowania na tym odcinku (brak drzew, słupów energetycznych), przebieg nie jest do końca jasny dla turysty, tym bardziej że po obu stronach wału przebiegają drogi, które często się rozgałęziają.

Na szczycie wzniesienia pomiędzy miejscowościami Czermin i Słupcza (skraj lasu) znak niezbyt precyzyjnie wskazuje kierunek marszu. Kierując się oznakowaniem błędnie podążymy w stronę linii kolejowej Łódź Kaliska – Dębica. Taki przebieg szlaku jest zgodny z większością ogólnodostępnych map turystycznych.

Przed Koprzywnicą między drogą wojewódzką nr 758 a drogą krajową nr 79 szlak przebiega zarośniętymi drogami polnymi i wąwozem. Odcinek szlaku dla osób idących do strony Koprzywnicy może być kłopotliwy orientacyjnie, ponieważ na trasie występuje kilka nieoznakowanych rozgałęzień dróg.

Wchodząc na teren rezerwatu „Góry Pieprzowe” od strony miejscowości Kamień Łukawski szlak w pewnym momencie odbija ostro w prawo i wspina się na grzbiet wzniesienia. Skręt jest nieoznaczony a ścieżka w okresie wiosna-lato zarośnięta. Jeśli przejście przez zarośla nie będzie w danej chwili wydeptane, dla osoby wędrującej szlakiem skrzyżowanie będzie niewidoczne.

Trawers grzbietu Gór Pieprzowych może być w określonych okolicznościach niebezpieczny. Pierwszy odcinek szlaku zabezpieczony jest drewnianymi słupkami, do których przymocowano liny odgradzające trasę od skarpy. Zabezpieczenia te umożliwiają pokonywanie stromych zejść i podejść. Po pewnym czasie liny się kończą i trasa prowadzi wzdłuż urwiska u podnóża, którego znajduje się niewielki zbiornik wodny. Ścieżka jest bardzo wąska co powoduje, że nawet niewielka utrata równowagi może spowodować osunięcie. Szlak poprzecinany jest ponadto krótkimi, ale wyjątkowo stromymi zejściami i podejściami. Momentami potrzebna jest asekuracja, aby utrzymać równowagę. Ten odcinek szlaku jest bardzo niebezpieczny i po opadach deszczu praktycznie nie do przejścia.

W Sandomierzu na końcu ulicy Przemysłowej szlak wkracza na wał przeciwpowodziowy poprowadzony wzdłuż ulicy Działkowców. W niewielkiej odległości od tego miejsca (bliżej Wisły) znajduje się kolejny nasyp. Oba miejsca zostały oznakowane w mylący sposób (zdublowane znaki). Mimo, iż oba wały łączą się po ok. 1,5 km marszu dla turysty wędrującego w kierunku Gór Pieprzowych takie oznakowanie szlaku stwarza problemy z wyborem właściwego wariantu przejścia.

Wzdłuż szlaku umieszczone zostały drogowskazy wspomagające orientację na trasie. Niestety informacje dotyczące odległości pomiędzy punktami pośrednimi są zdezaktualizowane.

Szlak przed Ujazdem przekracza rzekę Koprzywiankę. W miejscu tym zorganizowana została prowizoryczna przeprawa, którą stanowią dwa niezbyt stabilne słupy energetyczne umocowane po obu stronach rzeki.

Legenda:

• bardzo dobre oznakowanie (oznaczenie kompletne, w dobrym stanie technicznym, umożliwiające przebycie trasy na całej długości bez mapy),            
• dobre oznakowanie (oznaczenie w większości kompletne, w dobrym stanie technicznym, niewielkie braki w oznakowaniu, użycie mapy tylko w miejscach nieoznakowanych i wątpliwych orientacyjnie),
• dostateczne oznakowanie (braki w oznakowaniu na dłuższych odcinkach, wiele nieoznakowanych skrzyżowań, do przebycia szlaku wymagane jest użycie mapy),
• słabe oznakowanie (oznaczenie bardzo sporadyczne, w dużych odległościach, w złym stanie),    
• złe oznakowanie (pojedyncze oznaczenia na szlaku, praktyczny brak oznaczeń).

*Stan na dzień: 01.01.2022 r.