Pińczów - Wiślica Rynek

Niebieski szlak pieszy Pińczów – Wiślica to jeden z najstarszych wytyczonych szlaków turystycznych na terenie województwa świętokrzyskiego. Nosi imię Wacława Żelichowskiego, regionalisty, działacza PTTK, wielkiego patrioty, który zabiegał o upamiętnienie bitwy pod Grochowiskami z 1863 r.

Szlak łączy dwa historyczne ośrodki miejskie: Pińczów i Wiślicę położone na terenie krainy zwanej Ponidziem, zlokalizowanej na obszarze Niecki Nidziańskiej, bogatej w złoża gipsu i źródła siarczano-słonych wód mineralnych.

Ponidzie uchodzi za jeden z bardziej malowniczych terenów nie tylko w regionie, ale również i w Polsce. Obszar ten pokrywają liczne lessowe wąwozy, równiny i pagórki porośnięte stepową roślinnością, wśród których leniwie wije się rzeka Nida. Turystów zachwycają też liczne zabytki, rezerwaty przyrody, przydrożne świątki, kapliczki i krzyże oraz ciągnące się po horyzont mozaiki pól uprawnych, które zmieniają swoje barwy o różnych porach roku.

Nie zdziwi więc nikogo informacja, że  na tak małym obszarze znajduje się aż 3 Parki Krajobrazowe.

Szlak rozpoczyna się w Pińczowie, miejscowości o wielowiekowej historii. Poświadczają to liczne bardzo cenne zabytki architektury, wśród których warto wymienić zespoły klasztorne paulinów i reformatów, renesansową kaplicę św. Anny, drukarnię ariańską, pałac margrabiów Wielopolskich oraz bardzo dobrze zachowaną synagogę. Miasto było w przeszłości świadkiem wielu ważnych wydarzeń. W latach 1558–63 w Pińczowie przełożono na język polski całą Biblię, a 13 IV 1559 r. podczas zwołanego synodu miało miejsce odczytanie jednego z najbardziej znanych utworów Kochanowskiego – pieśni Czego chcesz od nas, Panie… .

Za Muzeum Regionalnym szlak wspina się ostrym podejściem na Górę św. Anny, z której rozpościera się przepiękna panorama na Pińczów oraz jego otoczenie z wijącą się w oddali rzeką Nidą. Ozdobą tego miejsca jest kaplica wzniesiona w 1600 r. według projektu włoskiego rzeźbiarza Santi Gucciego.

Dalszy odcinek szlaku prowadzi początkowo przez wyniesienie zwane Garbem Pińczowskim, które przechodzi z czasem w zwarty kompleks leśny. Szlak do przemieść Buska-Zdroju przebiega leśnymi drogami i ścieżkami, mijając po drodze liczne osobliwości przyrody. Rezerwat przyrody „Pieczyska” został ustanowiony w 1999 r. w celu zachowania wielogatunkowych zbiorowisk torfowiskowych i bagiennych z licznymi gatunkami rzadkich i prawnie chronionych roślin, np. wawrzynek wilczełyko czy pełnik europejski. W Lesie Winiarskim niedaleko Buska-Zdroju można podziwiać pomnik przyrody tzw. Sosnę na szczudłach w Wełeczu. Jest to stuletnia sosna pospolita z naziemnym systemem korzeniowym. Drzewo znajduje się w Miejscu Pamięci Narodowej – w czasie II wojny światowej rozstrzelano tutaj ponad 200 Polaków.

Szlak po drodze do Wełecza mija miejscowość Grochowiska w okolicach, której 18 marca 1863 r. rozegrała się jedna z najkrwawszych bitew powstania styczniowego. W bitwie 3-tysięczny oddział powstańczy dowodzony przez dyktatora powstania generała Mariana Langiewicza starł się z 5-tysięcznym korpusem regularnej piechoty rosyjskiej. W trakcie walk, kierowany przez François Rochebruna oddział „Żuawów Śmierci”, przeprowadził brawurowy atak na artylerię rosyjską i zdobył i armaty wroga. Miejsce bitwy upamiętnia kamienny krzyż oraz pomnik postawiony przez działaczy PTTK z Buska-Zdroju i Pińczowa w 1963 r. na 100-lecie opisanych wyżej wydarzeń wojennych.

Z czasem szlak dociera do Buska-Zdroju, które słynie na całą Polskę z leczniczych wód siarczkowych. Z dobrodziejstwa wód leczniczych można korzystać w skupionych wokół Parku Zdrojowego licznych sanatoriach i uzdrowiskach. Imponujące wrażenie robi w szczególności oddana do użytku w 2020 r. tężnia solankowa, która ma kształt okręgu o średnicy około 72 m i obwodzie około 226 m, a ściany sięgają blisko 10 m wysokości. Tężnię stanowią dwa pierścienie z tarniny, które oddzielone są przejściami przypominającymi labirynt. Aby dotrzeć do tego imponującego obiektu, należy jednak nieco zboczyć ze szlaku, gdyż trasa nie przechodzi bezpośrednio przez Park Zdrojowy. Spacerując przez park, warto obejrzeć Sanatorium Marconi stanowiące gmach dawnych „Łazienek”, zaprojektowany przez włoskiego architekta Henryka Marconiego i oddany do użytku w 1836 roku. Budynek ma plan litery T i wzorowany jest na rzymskich budowlach użyteczności publicznej. W holu głównym z okazałymi kolumnami w stylu korynckim znajduje się pijalnia wód jodkowo-bromkowych i siarczkowych.

Innym wartym uwagi zabytkiem w Busku-Zdroju jest drewniany kościółek pw. św. Leonarda. Ta piękna modrzewiowa świątynia cmentarna o zrębowej konstrukcji powstała w 1699 r. w miejscu istniejącego tam wcześniej XII-wiecznego kościoła.

Szlak z Buska-Zdroju do Wiślicy prowadzi w przeważającej większości lokalnymi drogami asfaltowymi o niewielkim natężeniu ruchu. Szlak obfituje nie tylko w piękne widoki na okoliczne pola i wzgórza, ale również zabytki architektury sakralnej oraz obiekty przyrodnicze.

W położonej w odległości 4,5 km od Buska-Zdroju miejscowości Chotelek zachował się jedyny na Kielecczyźnie obiekt XVI-wiecznego drewnianego budownictwa sakralnego. Duże wrażenie robi szczególnie strop dekorowany renesansową polichromią z 1. połowy XVI w. oraz późnogotyckie wyposażenie świątyni.

W niewielkiej wsi Chotel Czerwony na wzgórzu widać z odległości wielu kilometrów czerwone dachy pięknego gotyckiego kościoła św. Bartłomieja Apostoła. Został on zbudowany w latach 1440-50, i jak twierdzą badacze architektury, kościół  jest miniaturą kolegiaty wiślickiej. Kształt świątyni oraz jej wystrój zachował się w stanie praktycznie nienaruszonym, więc można tu podziwiać rzadko spotykane zabytki. W ołtarzu głównym znajduje się późnogotycki krucyfiks z XV w. Na zboczu wzgórza można znajduje się odsłonięcie geologiczne ukazujące kryształy gipsu tworzące tzw. jaskółcze ogony.

W Gorysławicach znajduje się kościół z 1535 r. zbudowany w stylu późnogotyckim i renesansowym. W kościele zachowały się fragmenty późnogotyckiej polichromii z początku XVI w., przedstawiającej m.in. świętego Krzysztofa. Belka tęczowa składa się z późnogotyckich figur (z początku XVI w.) – Matki Bożej oraz św. Jana Ewangelisty. Dnia 17 lipca 1966 r. odbyła się w tym miejscu koronacja łaskami słynącej figury Madonny Łokietkowej. Koronacji dokonali: kardynał Stefan Wyszyński i arcybiskup Karol Wojtyła, o czym informuje tablica ufundowana w 2018 r. przez mieszkańców Wiślicy.

Prawdziwą perłą na szlaku jest Wiślica. W tym historycznym miasteczku zachowało się wiele wspaniałych zabytków. Będąc na miejscu warto zobaczyć: gotycką Bazylikę Mniejszą pw. NMP z XIV w. (podziemia bazyliki z pozostałościami dwóch kościołów romańskich z XII i XIII w. z  unikatową Płytą Orantów z XII w., czyli gipsową posadzką krypty grobowej, zaliczaną do najwspanialszych zabytków sztuki romańskiej w Polsce), dzwonnicę fundacji Jana Długosza z XV w., Dom Długosza z XV w., pawilon archeologiczny z pozostałościami X-wiecznego kościoła oraz tzw. misą chrzcielną z 880 r. oraz grodzisko wczesnośredniowieczne z przełomu X i XI w.  Zespołem zabytków w mieście zarządza Oddział Muzeum Narodowego w Kielcach.

Na odcinku z Buska-Zdroju do Wiślicy znajdują się również rezerwaty przyrody. Pierwszy z nich, „Przęślin”, został utworzony w 1960 r. w celu ochrony roślinności stepowej. Na południowo-zachodnim stoku odsłaniają się duże wychodnie kryształów gipsu, których kryształy przyjmują postać tzw. "jaskółczych ogonów". Drugi rezerwat, „Skorocice”, został utworzony w roku 1960 r. w celu ochrony doliny wykształconej w gipsach na skutek działania procesów krasowych oraz ochrony roślinności stepowej i stanowisk rzadkiej fauny stepowej. Obejmuje unikatową w skali Polski dolinę krasową o długości 750 m i szerokości do 80 m, wciętą na głębokość kilkunastu metrów w skały gipsowe.

W kolejnym rezerwacie, zwanym „Winiary Zagojskie”, ochronie podlega duża liczba gatunków roślin kserotermicznych, z których wiele należy do roślin rzadkich, zagrożonych wyginięciem, wiele z nich znajduje się na północnym krańcu swojego zasięgu.

Szlak rozpoczyna się w Pińczowie obok Muzeum Regionalnego, a kończy na Rynku w Wiślicy obok przystanku PKS. Początek i koniec szlaku są oznakowane zgodnie z Instrukcją znakowania szlaków turystycznych PTTK, tj. białą kropką z kółkiem, którego barwa odpowiada kolorowi szlaku (niebieski).

Kilometraż wg ważniejszych miejscowości i punktów na szlaku    

Muzeum Regionalne i Centrum Informacji Turystycznej w Pińczowie – Kaplica św. Anny 0,5 km – Rezerwat „Pieczyska” 6 km – Pomnik w Grochowiskach 10,6 km – Pomnik przyrody Sosna w Wełeczu 14,7 km – Dworzec minibusów w Busku-Zdroju 19,8 km – Kościół pw. św. Leonarda w Busku Zdroju 20,3 km – Kościół pw. św. Stanisława w Chotelku Zielonym  24,4 km – Rezerwat „Skorocice” 28,2 km – Przystanek PKS w Chochle 32,7 km – Kościół pw. św. Bartłomieja w Chotlu Czerwonym 35,2 km – kościół pw. św. Wawrzyńca w Gorysławicach 39,3 –  Kolegiata w Wiślicy, przystanek PKS w Wiślicy 40 km

Zarządca szlaku

Oddział PTTK w Busku-Zdroju
ul. Wojska Polskiego 30
28-100 Busko-Zdrój    
www.busko.pttk.pl
pttkbusko@gmail.com

Stan oznakowania

Dobre/Dostateczne*.

Oznakowanie szlaku na odcinku Pińczów – Busko-Zdrój należy uznać za dobre, natomiast na odcinku Busko-Zdrój – Wiślica oznakowanie jest dostateczne.

Nasyp pod drogę wojewódzką nr 766 spowodował, że nie ma możliwość przekroczenia jezdni w tym miejscu.

Za wsią Grochowiska szlak skręca w prawo i prowadzi wzdłuż linii kolejowej. Z czasem droga staje się niemożliwa do przejścia z uwagi na wysokie zarośla.

Szlak w lesie na wysokości wsi Grochowiska skręca w lewo. Niestety droga, którą poprowadzono szlak jest bardzo zarośnięta. Dodatkowo, miejscowe nadleśnictwo ogrodziło teren pod nowe nasadzenia, co uniemożliwia pokonanie tego odcinka szlaku.

Szlak dochodzi do Buska-Zdroju ulicą Zieloną, która krzyżuje się z obwodnicą miasta w ciągu drogi krajowej nr 973. W miejscu tym brak jest przejścia dla pieszych. Z uwagi na wzmożony ruch samochodowy przejście na drugą stronę jezdni jest bardzo niebezpieczne. Należy doprowadzić szlak do najbliższego przejścia dla pieszych.

Na odcinku pomiędzy miejscowością Chotelek a rezerwatem „Skorocice”, szlak poprowdzony został drogami polnymi biegnącymi wśród łąk. Z uwagi na brak miejsc na umieszczenie znaków (drzewa, słupy energetyczne), oznakowanie na tym odcinku nie istnieje.

Brak oznakowania szlaku pomiędzy miejscowościami Chochół i  Aleksandrów. Najprawdopodobniej znaki zostały usunięte podczas wymiany słupów energetycznych.

Za miejscowością Chochół od skrętu do wsi Aleksandrów szlak prowadzi ok. 250 m ruchliwą drogą wojewódzką bez pobocza.

Szlak w odległości ok. 2 km od kościoła w Chotlu Czerwonym przekracza rzekę Maskalis. Niestety przejście rzeki jest niemożliwe z uwagi na brak kładki. Dodatkowo dojście do rzeki jest nieoznaczone, a szlak przechodzi przez prywatną posesję. Na śladzie szlaku zaproponowano obejście najbliższym mostem w Chotlu Czerwonym.

Brak znaków szlaku pomiędzy cmentarzem w Gorysławicach a Kościołem w Chotlu Czerwonym.

Legenda:

• bardzo dobre oznakowanie (oznaczenie kompletne, w dobrym stanie technicznym, umożliwiające przebycie trasy na całej długości bez mapy),            
• dobre oznakowanie (oznaczenie w większości kompletne, w dobrym stanie technicznym, niewielkie braki w oznakowaniu, użycie mapy tylko w miejscach nieoznakowanych i wątpliwych orientacyjnie),
• dostateczne oznakowanie (braki w oznakowaniu na dłuższych odcinkach, wiele nieoznakowanych skrzyżowań, do przebycia szlaku wymagane jest użycie mapy),
• słabe oznakowanie (oznaczenie bardzo sporadyczne, w dużych odległościach, w złym stanie),    
• złe oznakowanie (pojedyncze oznaczenia na szlaku, praktyczny brak oznaczeń).

*Stan na dzień: 01.01.2022 r.