Daleszyce Rynek - Chęciny Dolny Rynek

Szlak powstał dzięki staraniom Lokalnej Grupy Działania „Perły Czarnej Nidy” oraz Oddziałowi Świętokrzyskiego PTTK w Kielcach. Zaczyna się przy Domu Ludowym w Daleszycach, w pobliżu rynku, gdzie łączy się z niebieskim szlakiem (Łagów – Chęciny), a kończy na Rynku Dolnym w Chęcinach. Trasa przebiega przez obszary objęte wieloma formami ochrony przyrody, takimi jak: rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary Natura 2000, obszary chronionego krajobrazu.

Wśród rezerwatów najbardziej charakterystyczny jest  „Słopiec” chroniący torfowiska i cenne zbiorowiska roślin. Szlak przebiega przez obszary Cisowsko-Orłowińskiego i Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego (powołane dla zachowania wielkiej różnorodności biologicznej przejawiającej się m.in. obecnością większości nizinnych typów siedliskowych, a także bogactwem roślin i zwierząt). Na terenie parków znajdują się zabytki historyczne, a wśród nich ruiny zamku w Chęcinach oraz Park Etnograficzny w Tokarni należący do Muzeum Wsi Kieleckiej.

Po drodze szlak prowadzi przez Obszar Natura 2000 Dolina Czarnej Nidy – Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk, który obejmuje rzekę Czarną Nidę od miejscowości Przymiarki do Kuby Młyny, wraz z jej trasą zalewową, zboczami oraz obszarami przyległymi z rozproszonymi stanowiskami muraw kserotermicznych i zbiorowisk leśnych. Ten obszar leży częściowo w obrębie Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, a także Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego. Pod względem siedliskowym przeważają tu bory sosnowe i mieszane, rzadziej występują fragmenty olsów, łęgów oraz grądów. Koryto rzeki zachowało w większości naturalny i silnie meandrujący charakter, z licznymi starorzeczami, zastoiskami, rozlewiskami.

Na południowy-zachód od wsi Brzeziny znajduje się kompleks rozproszonych wzgórz, m.in. Góra Hosa (289 m) i Góra Niedziańska pokryte murawami kserotermicznymi ze znacznym udziałem jałowca. Drugi z Obszarów Natura 2000 to obszar Wzgórza Chęcińsko-Kieleckie Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk obejmujący fragment górotworu świętokrzyskiego. Na szczególną uwagę zasługują obszary krasowe związane z występowaniem skał węglanowych. Na terenie obszaru znajduje się krasowa Jaskinia Raj utworzona w wapieniach środkowego dewonu, z naciekami i namuliskami zawierającymi kości zwierząt oraz narzędzia kamienne.

Do innych form ochrony przyrody przez obszary które przebiega ten szlak należą:

– Obszar Chronionego Krajobrazu Otulina Cisowsko Orłowińskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje on tereny rolnicze gęsto zaludnione oraz obszary leśne. Ochroną objęto wartościowe obiekty przyrody żywej i nie ożywionej: 10 pomników przyrody i 2 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Znajduje się tu ponadto wiele zabytków świadczących o bogactwie dziedzictwa kulturowego regionu, w tym liczne obiekty architektury świeckiej i sakralnej. Przetrwały też ślady historycznego górnictwa rud metali i ich obróbki.

– Chmielnicko-Szydłowski Obszar Chronionego Krajobrazu, który jest obszarem o krajobrazie rolniczo-leśnym. Głównymi przyrodniczymi funkcjami obszaru jest ochrona wód powierzchniowych, a szczególnie rzeki Czarnej Staszowskiej (wraz ze zbiornikiem wodnym Chańcza), Wschodniej i Sanicy, a także spełnienie roli łącznikowej pomiędzy Zespołami Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich i Ponidzia (korytarze i ciągi ekologiczne o znaczeniu regionalnym i lokalnym).

– Podkielecki Obszar Chronionego Krajobrazu położony jest głównie w granicach zlewni rzeki Lubrzanki oraz częściowo zlewni Kamionki i Bobrzy, pełniąc ważne funkcje łącznikowe pomiędzy Świętokrzyskim Parkiem Narodowym, a wspomagającymi go parkami krajobrazowymi: Sieradowickim, Suchedniowsko-Oblęgorskim, Cisowsko-Orłowińskim i Chęcińsko-Kieleckim. Występują tu: bór wilgotny i fragmenty łęgowych lasów jesionowo-olszynowych z licznymi gatunkami rzadkich i chronionych roślin górskich (m.in. omieg górski, kozłek bzowy, świerząbek owłosiony).

Na szlaku znajdują się trzy miasta – Daleszyce, Morawica i Chęciny.

Pierwsze z nich, Daleszyce, niemal od początku swojego istnienia dzięki nadaniom książęcym należały do biskupów krakowskich. W 1569 r. za wstawiennictwem biskupa Filipa Padniewskiego otrzymały prawa miejskie (przywilej ten został odebrany w 1869 r., a przywrócony z początkiem 2007 r.). Zabytkowymi elementami Daleszyc są: układ urbanistyczny, kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła z XIII i XVII w., przebudowany w latach 1907–1920, wraz z dzwonnicą bramną z 1833 r., cmentarz parafialny z kaplicą, przydrożna kapliczka pw. św. Jana Nepomucena z połowy XIX w., i drewniane domy przy ul. Głowackiego nr 9, 11, 14, 15, 16, z XIX do I połowy XX w.

Drugie z miast Morawica jest najmłodszym ośrodkiem miejskim. Prawa miejskie uzyskała 1 stycznia 2017r. Do najcenniejszych obiektów należą: ruiny kaplicy neogotyckiej wybudowanej ok. 1840 r., park dworski z XIX w. oraz młyn wodny i spichlerz z 1905 r.

Ostatnim z miast są Chęciny. Pierwsza wzmianka o wsi Chęciny pochodzi z 1275 r. Lokację miejską uzyskały w 1306 r. Miasto królewskie w powiecie chęcińskim województwa sandomierskiego od końca XIV w. do upadku I Rzeczypospolitej, było siedzibą szlacheckich sądów ziemskich i grodzkich.

Do największych atrakcji miasteczka należą:

Ruiny zamku królewskiego z drugiej połowy XIII w. Budowę fortecy rozpoczęto prawdopodobnie około 1295–1300 r. Wówczas została zbudowana górna część zamku, składającą się z dwóch cylindrycznych baszt obronnych i dziedzińca.  Budowla posiadała swoją własną kaplicę ulokowaną przy baszcie wschodniej. Skarbiec zamkowy był przechowywany w pomieszczeniu położonym nad kaplicą. Pewne jest, iż zamek istniał w 1306 roku, kiedy król Władysław Łokietek ofiarował budowlę biskupowi krakowskiemu Janowi Muskacie. Rok później pod pretekstem wykrycia spisku przeciw królowi, zamek ponownie stał się własnością króla. W pierwszej połowie XIV wieku warownia została rozbudowana przez króla Kazimierza III Wielkiego. W 1576 roku zbudowano dolny Dziedziniec z kwadratową basztą, tworząc obecny zarys zamku. W późniejszym czasie warownia była wykorzystywana jako więzienie stanu, a lochy umieszczono pod wschodnią basztą. Pośród uwięzionych znajdowali się: Michael Küchmeister von Sternberg – przyszły Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego oraz Andrzej Wingold, brat przyrodni Króla Jagiełły. W 1657 roku zamek został po raz kolejny podpalony i częściowo zniszczony przez wojska Rakoczego. Podczas Potopu Szwedzkiego zamek został zniszczony i pozostaje trwałą ruiną do dzisiaj.

Renesansowa kamienica „Niemczówka” wybudowana w 1570 r. Jej pierwszymi właścicielami byli Walenty Września i jego żona Anna z Niemczów. Budynek składa się obecnie z trzech kondygnacji: sklepionych kolebkowo piwnic, parteru i półpiętra. Posiada również obszerną sień przejazdową oraz stylowy dziedziniec. Na parterze znajduje się reprezentacyjna Sala Wielka, w której umieszczone jest trzyczęściowe okno z renesansowymi kolumnami wykonanymi z piaskowca, a także belka stropowa, na której widnieje data 1634 r. i nazwisko ówczesnego burmistrza chęcińskiego Walentego Soboniewskiego.

Ważnymi atrakcjami są: dawny kościół szpitalny św. Ducha, ratusz z XIX w, mykwa z XIX w. przy ulicy Szkolnej – obecnie budynek prywatny, dawna późnorenesansowa synagoga z drugiej połowy XVII w., średniowieczny układ ulic i zabudowa z XVI-XIX w., cmentarz żydowski.

Do atrakcji zaliczyć należy zbiorniki wodne w Borkowie, Morawicy i Lipowicy, odtworzone stanowisko czołu Pantera w lesie pod Radomicami oraz pozostałości innych ok. 50 stanowisk broni pancernej niemieckiej XVI Dywizji pancernej, punkty widokowe z grzbietów znad Łabędziowa, Brzezin, Nidy i Łaziska oraz z rejonu Chęcin. W bezpośredniej bliskości szlaku odnaleźć można także pomnik przyrody nieożywionej „Diabelski Kamień” pod Radomicami.

Szlak na odcinku Daleszyce – Morawica prowadzi głównie terenami leśnymi Pasma Daleszyckiego i Grzbietu Szczecniańskiego, a w dalszej części przebiega w większości przez bezleśne wyniesienia wzgórz między Morawicą a Chęcinami.

Na większości szlaku dominują drogi szutrowe i asfaltowe.

Stąd też, mimo że szlak ma charakter pieszy, można go także pokonać rowerem terenowym.

Szlak rozpoczyna się poniżej rynku w Daleszycach na węźle szlaków (połączenie ze szlakiem niebieskim Łagów – Chęciny), a kończy swój przebieg w Chęcinach na Dolnym Rynku (węzeł szlaków – początek/koniec czterech szlaków). Zarówno początek, jak i koniec szlaku jest oznakowany zgodnie z Instrukcją znakowania szlaków turystycznych PTTK, tj. białą kropką z kółkiem, którego barwa odpowiada kolorowi szlaku (zielony)

Kilometraż wg ważniejszych miejscowości i punktów na szlaku    

Daleszyce – Rezerwat „Słopiec” 3,2 km – Zalew w Borkowie – 6,0 km - Diabelski Kamień w Radomicach 13,0 km – Stanowisko czołgu Pantera oraz ponad 50 zagłębień po stanowiskach XVI Dywizji Pancernej 15,6 km – Zbiornik rekreacyjny w Morawicy 20,5 km – centrum Morawicy 21,2 km – Zbiornik rekreacyjny w Lipowicy – Centrum Nauki Leonardo Da Vinci i Dwór Starostów Chęcińskich w Podzamczu Chęcińskim 41,7 km – Zamek królewski w Chęcinach 44,5 – Dolny Rynek w Chęcinach 45,1 km

Lokalna Grupa Działania "Perły Czarnej Nidy"

ul. Spacerowa 7
26 - 026 Morawica
tel. 41 311 46 91 wew. 304, 305
biuro@perlycn.pl
www.perlycn.pl