Brzóstowa - Bałtów rondo

Szlak rowerowy im. Mariana Raciborskiego przebiega
po terenach związanych z dzieciństwem i młodością prof. Mariana Raciborskiego wybitnego biologa i botanika. Urodził się on 16 września 1863 w Brzóstowej k. Ćmielowa. Ta niezwykła postać uznawana za ojca ochrony przyrody w Polsce. Pod koniec XIX stulecia prowadził badania w Górach Świętokrzyskich.
Na podstawie obserwacji jako pierwszy napisał pracę
o modrzewiu polskim, opisując cechy różniące go od modrzewia europejskiego. To właśnie modrzewie polskie są głównym powodem, dla którego chronimy dziś las w rezerwacie „Chełmowa Góra” zaliczanym do najcenniejszych obszarów Gór Świętokrzyskich. Co ciekawe te okazałe drzewa podlegają ochronie również w Bałtowie w rezerwacie „Modrzewie”, utworzonym 13 października 1971 r. Rezerwat obejmuje pięciohektarowy obszar pagórkowatego terenu poprzecinanego głębokimi, lessowymi wąwozami o stromych zboczach
i porośniętego wielogatunkowym lasem liściastym
o charakterze naturalnym, z udziałem modrzewia polskiego. Podłoże stanowi paleozoiczny trzon skalny. Niektóre egzemplarze modrzewia polskiego liczą sobie 310 lat i osiągają wysokość 31 – 35 m.

Wycieczkę rozpoczynamy w Bałtowie. Miejscowość położona jest w wzdłuż malowniczego przełomu rzeki Kamiennej
i stanowi turystyczne centrum regionu. Wszystko to za sprawą ogromnego kompleksu turystycznego, którego sercem jest pierwszy w Polsce park z figurami dinozaurów. Te olbrzymie gady zostały odtworzone w skali 1:1 na podstawie najnowszych badań paleontologicznych. Wśród licznych atrakcji Bałtowskiego Kompleksu znajduje się m.in.: multimedialne Oceanarium, Zwierzyniec Bałtowski z Zoo Safari, Park Miniatur „Polska
w miniaturze”, Żydowski Jar, Sabatówka, Muzeum Jurajskie, Stary Młyn, wesołe miasteczko i rollercoaster. Zimą można
tu poszusować na stoku narciarskim oraz odwiedzić Wioskę św. Mikołaja. W okolicy funkcjonuje również park linowy.

Szlak wyprowadza z Bałtowa wydzielona ścieżka rowerowa biegnąca wzdłuż głównej trasy komunikacyjnej. Po drodze mijamy Kościół p.w. Matki Boskiej Bolesnej z 1697 roku, gruntowanie przebudowany na początku XX w. Z innych atrakcji przyrodniczych Bałtowa wymienić należy również rezerwat „Ulów”. Tworzą go dwa kompleksy leśne: „Ulów” i „Strużniak”. Walorem tego pierwszego jest roślinność typowa dla lasów
o charakterze łęgowym. Kompleks „Strużniak”, który wgryza się w bałtowską skarpę porasta las przybierający rozmaite formy: od świetlistej dąbrowy i muraw kserotermicznych.

Od tego miejsca, aż do samego Ćmielowa szlak prowadził będzie przez obszary leśne i użytkowane rolniczo, głównie drogami asfaltowymi o dobrej nawierzchni. Szlak po drodze mija kilka ciekawych obiektów krajoznawczych.

Ruda Kościelna

Kościół p.w. Zaślubin Najświętszej Marii Panny wzniesiony
w latach 1769 – 1776. Obiekt drewniany, o konstrukcji zrębowej. W rudzkim kościele znajdują się trzy ołtarze, jeden główny, z Jezusem na krzyżu (pierwotnie był on umieszczony w lewym ołtarzu), oraz dwa boczne.

Zespół dworski z XVII w. należący do rodziny Druckich-Lubeckich otoczony starym parkiem. Do niedawna siedziba szkoły.

Gorzelnia z początku XX w.

Podgrodzie

Ruiny zamku położone są na wzgórzu ponad dolina Kamiennej. Zamek otoczony niegdyś wałem i fosą, murowany, na planie nieregularnego wieloboku. Według legendy był siedzibą zbójnicką.

Niezaprzeczalnie drugą obok Bałtowa najbardziej rozpoznawalną miejscowością na szlaku przyciągającą turystów jest Ćmielów. Znakiem firmowym miasteczka jest znakomita porcelana. Mieści się tu Żywe Muzeum Porcelany . Dzięki staraniom obecnego właściciela udało się zachować oryginalny proces ręcznej produkcji porcelany sięgający XIX w. Muzeum powstało w 2005 r. na terenie dawnej Wytwórni Porcelany Świt. Oprócz wystawy stylowych figurek i naczyń, można tu również uczestniczyć w procesie wytwarzania porcelany, a nawet wykonać własne porcelanowe dzieło. Przy obiekcie działa stacjonarny i internetowy sklep gdzie można zakupić oryginalną „ćmielowską” porcelanę.

Kościół p.w. Wniebowzięcia Matki Boskiej w Ćmielowie wybudowany w stylu gotyckim, istniał już w XIV w. Jednonawowy z węższym prostokątnym prezbiterium, murowany z kamienia, otynkowany. Warto zwrócić uwagę na rokokowe i barkowe elementy wyposażenia: ołtarz, ambonę i chrzcielnicę.

W Ćmielowie zachowały się również ruiny zamku ulokowanego w trudno dostępnym terenie w rozlewisku rzeki Kamiennej. Zamek został rozbudowany w stylu renesansowym przez Krzysztofa Szydłowieckiego, a następnie przekształcony
w palazzo in fortezza. Zamek znacznie ucierpiał podczas potopu szwedzkiego. Obecnie możemy obserwować tylko jego ruiny. Najlepiej zachowała się kaplica fundacji Krzysztofa Szydłowieckiego.

Wycieczka kończy się w Brzóstowej, gdzie urodził się patron szlaku.

Kilometraż:

Bałtów – Lemierze 5,4 km – Podgórze 8,1 km – Stoki Duże 9,7 km – Ruda Kościelna 12,4 km – Borownia 16,8 km – Smyków 17,7 km – Podgrodzie 19,1 km – Ćmielów 22,0 km – Brzóstowa 24,1 km

Nawierzchnia:

Asfaltowa – 18,3km/90%

Gruntowa leśna – 1,1km/6%

Szutrowa – 0,7km/4%

Administrator szlaku:

Centrum Historyczno-Turystyczne w Ostrowcu Świętokrzyskim
(wcześniej Oddział PTTK im. Radwana w Ostrowcu Świętokrzyskim)