Nowa Słupia

Nowa Słupia powstała u stóp Łysej Góry, stąd od samego początku jej rozwój był nierozerwalnie związany z obsługą ruchu pątniczego i pielgrzymów, którzy był nierozerwalnie związany z obsługą ruchu pątniczego i pielgrzymów, którzy od średniowiecza licznie przybywali do Sanktuarium Drzewa Świętego Krzyża.

Szlak wiodący na szczyt, nazwany później Drogą Królewską, przemierzał wiele razy król wiodący na szczyt, nazwany później Drogą Królewską, przemierzał wiele razy król Władysław Jagiełło, który modlił się w klasztorze, m.in. przed bitwą z Krzyżakami w 1410 r. Władysław Jagiełło, który modlił się w klasztorze, m.in. przed bitwą z Krzyżakami w 1410 r. Przy trakcie tym stoi Emeryk ‒ tajemnicza kamienna figura przedstawiająca klęczącego człowieka. 

W miejscowości warto zobaczyć Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana, gdzie prezentowane są pozostałości dawnych Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana, gdzie prezentowane są pozostałości dawnych pieców hutniczych zwanych dymarkami oraz epieców hutniczych zwanych dymarkami oraz eksponaty związane z wytopem żelaza a także eksponaty związane z wytopem żelaza a także Centrum Kulturowo-Archeologiczne, gdzie można obejrzeć zrekonstruowane chaty wiejskie kryte strzechą z okresu II w. p.n.e. ‒ IV w. n.e., kuźnię, warsztaty rzemieślnicze, piece garncarskie i hutnicze, Wał Hadriana oraz wieżę strażniczą tzw. Burgę rzymską.

Od ponad 50 lat, w sierpniu, organizowane są w Nowej Słupi „Dymarki Świętokrzyskie” ‒ archeologiczny festyn, podczas którego można przenieść się w czasie i zobaczyć starożytne sposoby wytopu żelaza sprzed 2000 lat. Godny polecenia jest również kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca, a w jego wnętrzu ołtarz z czarnego marmuru oraz Dom Opata.