Gołoborze na Łysej Górze

Świętokrzyski Park Narodowy to nie tylko fascynujący świat roślin i zwierząt, ale też historia naszej planety zaklęta w skałach sprzed pół miliarda lat.

Właśnie tyle lat naukowcy dają twardym skałom piaskowca kwarcytycznego, które budują gołoborza - najbardziej charakterystyczny element krajobrazu Gór Świętokrzyskich. To niezwykłe rumowisko na południowym zboczu Łyśca obejrzysz wygodnie z tarasu widokowego. Metalowymi ażurowymi schodami dotrzesz bezpiecznie na platformę widokową zawieszoną nad rozległym skalnym polem. Platforma to swoisty kompromis między ochroną przyrody a prezentacją tego, co w parku narodowym jest najcenniejsze.

Sama nazwa "gołoborza" wywodzi się z ludowych tradycji. Oznacza miejsca "gołe od boru", czyli niezalesione. I to właśnie fakt, że świętokrzyskie gołoborza występują w obrębie lasu, a nie powyżej jego górnej granicy, czyni je unikalnym i niezwykłym. Choć skały budujące gołoborza pochodzą z pierwszego okresu ery paleozoicznej (kambru), to sama struktura jest stosunkowa młoda - gołoborza powstały podczas zlodowacenia północnopolskiego, czyli od 75 000 do nawet 8 500 lat temu. Wtedy to temperatura wahała się w okolicach 0 stopni Celsjusza. Woda, która wdzierała się w szczeliny skalne zamarzała i zwiększała swoją objętość, rozsadzając skały.

Gołoborze na Łysej Górze jest największym polem skalnym tego typu w Górach Świętokrzyskich. Co ciekawe, ulega ono powolnemu zarastaniu. Pierwszym drzewem, które zapuszcza swe korzenie w tym nieprzystępnym terenie jest jarząb pospolity, czyli tak zwana jarzębina. Będąc na platformie widokowej koniecznie podnieś wzrok. Ponad granicą lasu roztacza się widok na północ od Łysogór. Zobaczysz między innymi rezerwat "Chełmowa Góra", Starą Słupię czy Rudki.

Warto wiedzieć

Nie tylko ręką natury… Szczyt Łyśca otoczony jest kamiennym wałem z piaskowca kwarcytowego. Zbudowany on został ręką ludzką ok VII-IX wieku. W jakim celu? Tutaj archeolodzy nie są zgodni. Zdaniem jednych pełnił on funkcję obronną. Inni twierdzą, że w czasach pogańskich służył do celów religijnych, oddzielając miejsce święte od strefy codzienności i profanum. Nic dziwnego, że gołoborze i sam Łysiec od lat rozpalają wyobraźnię. O miejscu tym krąży wiele legend i opowieści. Najczęściej powtarzanych w nich motywem są odbywające się tu sabaty, czyli legendarne zloty czarownic.