Klasztor Misjonarzy Oblatów i Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze

Łysa Góra, Łysiec, Święty Krzyż… miejsce, od którego swoją nazwę wzięły góry i cały region. Miejsce niezwykłe, w którym historia miesza się z legendą. Miejsce ważne, nie tylko dla lokalnej ludności, ale i rzesz pielgrzymów i turystów, który od wieków odwiedzają to miejsce mocy. To wreszcie miejsce, którego początki toną w mrokach dziejów.

Tradycja mówi, że klasztor stoi na Łysej Górze już od 1006 r. Inaczej mówią historycy - ich zdaniem pierwszy kościółek powstał tu w XII stuleciu. To, jak klasztor wygląda dziś, świadczy o wzlotach i upadkach łysogórskiego opactwa. Nie oszczędzała go dziejowa zawierucha - najazdy Tatarów i Litwinów w średniowieczu, potop szwedzki w XVII wieku, I i II wojna światowa.

Ale miejsce to przeżywało też czasy świetności. Zamieszkujący klasztor benedyktyni, wierni regule ora et labora ("módl się i pracuj") poszerzali księgozbiór słynnej łysogórskiej biblioteki. Prowadzili też szpitale i aptekę niosące pomoc miejscowej ludności i pielgrzymom. Obecnie klasztor zamieszkuje Zgromadzenie Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.

Turyści mogą zwiedzać znaczną część zespołu klasztornego - krużganki, kościół, Kaplicę Oleśnickich z relikwiami drzewa Krzyża Świętego i Muzeum Misyjne.

Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej

Gdy myślimy o obiekcie o tak długiej tradycji, jak łysogórskie opactwo, na myśl z pewnością nie przychodzą nam późnobarokowa fasada i spokojne, jasne wnętrze kościoła. A tak właśnie jest w przypadku kościoła na Świętym Krzyżu. Świątynia wznosi się tu od wieków, zmieniając swą wielkość, kształty i style architektoniczne. Budowla, którą zwiedzasz obecnie to efekt przebudowy po wielkim pożarze, który strawił kościół 26 października 1777 r. Nie powinien zatem dziwić klasycystyczny wygląd kościoła. Zwróć uwagę na obrazy we wnękach. Płótna autorstwa Franciszka Smuglewicza opowiadają między innymi historię świętego Benedykta i drzewa Krzyża Świętego.

Krużganki

W łysogórskich krużgankach spotykały się drogi benedyktynów pędzących do skryptorium, apteki czy refektarza. Dziś tym czworobocznym korytarzem wędrują turyści i pielgrzymi, poznając historię opactwa. Krużgankami przejdziesz do wszystkich części klasztoru - kościoła, kaplicy Oleśnickich, dawnej apteki i Muzeum Misyjnego. Krużganki zachowały swój gotycki charakter. W ścianie od strony kościoła zobaczysz jeszcze starsze, romańskie okienko i fragmenty murów. Na końcu tej ściany znajduje się ołtarz poświęcony zmarłym benedyktynom.

Kaplica Oleśnickich

Ta część łysogórskiego klasztoru wielokrotnie zmieniała swoje przeznaczenie. Pierwotnie stał tu kapitularz, czyli miejsce zebrań zakonników. W XVII stuleciu wzniesiono tu kaplicę od wieków związanego z opactwem możnego rodu Oleśnickich. Kolejna wielka zmiana nastąpiła w 1723 r., kiedy to z zakrystii przeniesiono tu Relikwie Drzewa Krzyża Świętego. W ten sposób mauzoleum rodu Oleśnickich stało się duchowym centrum świętokrzyskiego opactwa. Relikwie stoją na głównym marmurowym ołtarzu kaplicy. Chroni je pancerne tabernakulum zdobione między innymi kamieniem ze świętokrzyskiego gołoborza. O tym, jak według tradycji relikwie znalazły się w łysogórskim klasztorze, opowiadają freski na ścianach kaplicy. To szczególne miejsce w całym klasztorze, które z pewnością zaciekawi też miłośników historii sztuki. Zwróć uwagę przede wszystkim na zdobioną freskami kopułę oraz pomnik nagrobny fundatorów kaplicy na ścianie południowej.

Krypta Jeremiego Wiśniowieckiego

Do krypty dostaniesz się wejściem w południowej ścianie na zewnątrz kościoła. Znajdują się tutaj doczesne szczątki zakonników zmarłych po 1776 roku. Trumna ze szczątkami Jeremiego Wiśniowieckiego znajduje się w pomieszczeniu po lewej stronie. Spoczywa on w pełnym stroju szlacheckim. W sarkofagu umieszczono też symbol władzy (buławę), szable, metalowy pas i krzyżyk. W krypcie znajdziemy szeroki opis dokonań księcia - znakomitego dowódcy, taktyka i ojca króla Polski - Michała Korybuta Wiśniowieckiego.

Wieża kościelna z punktem widokowym

Zbudowana z masywnych bloków piaskowca wieża doskonale wpisuje się w architekturę całego opactwa. Przybywający na Łysą Górę turyści dziwią się, że wieża to najmłodszy fragment zespołu klasztornego. Oryginalną wieżę wysadziły w październiku 1914 roku wojska austriackie. Niemal 100 lat po tym wydarzeniu nastąpiło uroczyste otwarcie odbudowanej konstrukcji. Choć do naszych czasów nie zachowały się plany architektoniczne, wieżę odtworzono tak dokładnie, jak tylko było to możliwe na podstawie starych zdjęć i rysunków. Nową część zbudowano na pozostałościach starej wieży, która sięga do dachu kościoła. Wieńczy ją stylizowany na barokowy hełm. Strome schody prowadzą turystów na taras widokowy, który wznosi się na 35 metrów ponad poziom dziedzińca. Rozpościera się stąd panoramiczny widok na Puszczę Jodłową i okoliczne pasma Gór Świętokrzyskich.

Muzeum historyczno-misyjne

Ostatnim punktem na trasie wędrówki klasztornymi krużgankami powinna być wizyta w niewielkim muzeum. Poznasz tu lepiej dzieje świętokrzyskiego klasztoru, także w najtrudniejszych czasach II wojny światowej. Dowiesz się, jak ważną rolę pełniło ono przez stulecia. Zapoznasz się też z działalnością opiekujących się obecnie tym miejscem oblatów. Muzeum zajmuje 3 sale. W pierwszej przyjrzysz się działalności łysogórskich benedyktynów.

Poznasz pasjonujące dzieje "Kazań świętokrzyskich", uznawanych za najstarszy dokument pisany prozą w języku polskim. W drugiej sali upamiętniono lata, w których w klasztornych murach zorganizowano ciężkie więzienie, a w czasach II wojny światowej, obóz zagłady jeńców radzieckich. Ostatnia, niezwykle kolorowa sala, jest najbardziej lubiana przez dzieci. Zgromadzono tu pamiątki z licznych misji na całym świecie, których podejmują się polscy oblaci.