English
Rynek w Iłży miejscowści leżącej na pograniczu Gór Świętokrzyskich i Niziny Mazowieckiej w dolinie rzeki Iłżanki. Dzieje miasta sięgają wczesnego średniowiecza. Przez kilka wieków Iłża była własnością biskupów krakowskich. Lokacja starego miasta nastąpiła przed 1260 r., nowego na przełomie XIII i XIV w. W XVIII w. do klucza iłżeckiego należała Iłża oraz 14 wsi. Centrum miasta, z ratuszem, mieściło się w obrębie dawnych murów obronnych. Miasto żyło w dużej mierze z handlu. Oprócz targu w każdy poniedziałek, miało siedem jarmarków w roku. Rozkwit miasta przypadł na XVI w. W 1569 r. było tu: 18 garncarzy, 16 kowali, 4 szewców, 3 tkaczy, 8 kramarzy, 8 kuśnierzy, 2 młyny[1.2]. Handlowano też piwem. W 1789 r. pracowała kuźnica, olejarnia, młyn, tartak, manufaktura sukiennicza i farbiarnia. Ważną rolę ogrywało też rolnictwo. Do połowy XVII wieku Iłża była dużym ośrodkiem garncarstwa. Wyroby stąd trafiały do Krakowa, Gdańska, Wilna. Po trzecim rozbiorze Iłża znalazła się w zaborze austriackim, następnie weszła w skład Księstwa Warszawskiego, potem Królestwa Polskiego. W 1820 r. było tu 37 domów murowanych i 75 drewnianych. W 1860 r. miasto miało 21 ulic, 11 domów piętrowych murowanych, 59 parterowych, 166 drewnianych przy 1879 mieszkańcach. W 1867 r. Iłża stała się stolicą powiatu, co nie uchroniło jej przed degradacją w 1869 r. do osady. Jak pisze Stanisław Marcinkowski, w połowie XIX w. przy robieniu garnków: „...znajdowało zatrudnienie 50 majstrów, 20 czeladników i 30 uczniów czyli terminatorów”. Produkcję rozwozili miejscowi Żydzi po całej Kielecczyźnie. W 1857 r. miasto liczyło 1879 mieszkańców, w 1910 r. - 5910. Rozwój miasta hamowały pożary i kolejne epidemie cholery. Na przełomie XIX i XX w. były tu 2 składy zbożowe, 3 składy nabiału, 52 składy z artykułami mieszanymi, 4 ze spożywczymi, 7 z łokciowymi, 2 z galanterią, 5 z żelazem oraz 2 z piwem. Kramarze handlowali przy ul. Radomskiej. Spore straty poniosła Iłża podczas I wojny światowej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Iłża weszła w skład województwa kieleckiego. Według spisu z 1921 r. było tu 4554 mieszkańców, w tym 1545 Żydów, co stanowiło 33,9% ogółu mieszkańców. W 1939 r. żyło tu 5200 osób, w tym 1925 Żydów, co stanowiło 37%. Miasto żyło głównie z handlu: „Około 100 sklepów znajdowało się w rękach kupców żydowskich...”
