Kościół Św. Trójcy i MB Szkaplerznej w Ćminsku

Kościół jest budowlą orientowaną, zbudowaną z kamienia łamanego, ciosu i cegieł. Pierwotna budowla stanowi część prezbiterialną z zakrystią i jest wybudowana w stylu późnorenesansowym. Elewację tej części pokrywa tynk. Prezbiterium jest węższe i niemal o połowę krótsze od nawy, zakończone półkolistą apsydą. Od północy prostokątna przybudówka mieszcząca zakrystię i sień. Pod prezbiterium znajduje się krypta, jednak nie ma do niej dostępu. Część dobudowana jest neogotycka, murowana z łomów i ciosów czerwonego oraz białego piaskowca. Fasada obramowana jest masywnymi prostokątnymi filarami, pełniącymi jakby rolę wieżyczek, zwieńczonych smukłymi hełmami o kształcie ostrosłupa. Szczyt elewacji jest trójkątny, poniżej szczytu znajduje się koliste przeprucie z rozetową kompozycją kraty. Portal wejściowy - zamknięty półkoliście - wykonany jest z czerwonego piaskowca. Dekorowany jest wypukło kutymi rozetkami kwiatowymi, a na jego wsporniku data A.D. 1914 oraz królewskie jabłko. Wyżej kartusz konsekracyjny nowej części kościoła z białego piaskowca. Nad nim gzyms i półkoliście zasklepiona wnęka z figurą z 1779 roku. Nie wiadomo dokładnie kogo przedstawia rzeźba. Być może jest to jeden z Ewangelistów, może święty Jan Nepomucen, a może postać całkowicie świecka, np.: fundator kościoła Bernard Servalli. Na ciosach ściany frontowej sporadyczne rozetki kwiatowe i inicjały Kamieniarzy: KK, FP, JZ, AM, FG, JF, LB. Ściany nawy podzielone są szkarpami na 3 części, a w każdej z nich znajduje się dwustronnie rozglifowane okno zwieńczone ostrołukiem. Starą i nową część nawy nakrywa wspólny dwuspadowy dach zakończony półstożkiem nad apsydą. Nad przybudówką dach pulpitowy. Nad prezbiterium jest sygnaturka o późnobarokowej bryle zwieńczonej kulą z górującym metalowym krzyżem. Na kalenicy dachu nawy i na szczytach wież sterczynki z krzyżami. Wewnątrz kościoła, w starszej części, widzimy sklepienie kolebkowo - krzyżowe z dekoracją stiukową: siatka ramowych sztukaterii z zaprawy wapiennej dzielących powierzchnię na trójkąty sferyczne oraz wykreślających, na osi kościoła, ciąg łączących się prostokątów i wycinków okręgu. W miejscach przecięć obu systemów wielolistne kwiatowe rozetki. Nawę, prezbiterium i apsydę rozdzielają nieco ostre łuki tęczowe. Na łuku między prezbiterium a apsydą monogram IHS powiązany z małym krzyżem. Nawa nakryta jest stropem. Ściany boczne rozdzielają lizeny, zgodnie z położeniem skarp na zewnątrz. W przedsionku proste kropielnice z białego piaskowca. Po lewej od wejście drzwi, za którymi kręcone kamienne schody na chór. Na chórze większość miejsca zajmują organy z początku XX wieku zrobione przez organmistrza Adolfa Homana z Warszawy. Instrument jest bardzo zniszczony i nieużywany od kilkunastu lat. Balustrad chóru zrobiona jest z desek, a w ścianie znajdują się drzwi prowadzące na strych i do wież. W nawie na ścianie rozdzielającej od starej części kościoła monumentalne freski w stylu starochrześcijańskim przedstawiające Chrystusa Pankratora w otoczeniu symboli Ewangelistów. Na ścianach bocznych sceny z Drogi Krzyżowej oraz postacie ze Starego i Nowego Testamentu. Posadzka nawy i przedsionka wykonana z płyt czerwonego i białego piaskowca. Neobarokowy ołtarz główny jest z roku 1906. Wykonany został przez firmę Krzywicki i Morawski w Radomiu. Ozdobiony jest 4 kolumnami. Znajduje się w nim XVIII-wieczny obraz Trójcy świętej, pochodzący z kościoła w Wierzbniku, na zasuwie Serce Pana Jezusa, a w górze Matka Boska Bolesna. W lewym ołtarzu bocznym obraz świętego Franciszka z Asyżu z pierwszej połowy XIX wieku, a w prawym obraz Matki Boskiej Szkaplerznej w wyzłacanej sukience. Jest on wzorowany na obrazie Matki Boskiej Śnieżnej z rzymskiej bazyliki Santa Maria Maggiore, a salezjanin ks. Wincenty Zaleski w książce „Sanktuaria polskie” z 1988, wizerunek Madonny Ćmińskiej zalicza do cudownych. Przed tym ołtarzem na ścianie wisi prosta kropielnica z białego piaskowca. Na ścianie apsydy, po bokach ołtarza głównego wmurowane są marmurowe tablice z roku 1677. Po prawej fundatora kościoła Bernarda Servallego, zmarłego w roku 1651, a po lewej jego brata Piotra, który zmarł w roku 1672. Nad drzwiami prowadzącymi z prezbiterium do zakrystii umieszczona jest tablica konsekracyjna kościoła z 1658 roku, a na łuku tęczowym rozdzielającym apsydę od prezbiterium po prawej stronie wmurowana jest tablica nagrobna Dionizego Antoniego Lewandowskiego, z 1847 roku. Kościół ogrodzony jest murem wysokim na około 2 metry, z czerwonego piaskowca, w obrębie którego znajduje się świątynia, dzwonnica, stary cmentarz i lipy pomnikowe. Przy skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 74 Kielce - Piotrków Trybunalski i drogi do kościoła stoi ponad 100-letnia figura św. Jana Nepomucena.